🔬 تب برفکی چیست؟
تب برفکی یک بیماری ویروسی حاد و بسیار واگیردار است که عامل آن ویروسی از خانواده‌ی Picornaviridae با نام Aphthovirus می‌باشد. این ویروس در بین حیوانات اهلی مانند گاو، گوسفند، بز و خوک، و حتی در برخی حیوانات وحشی دیده می‌شود.
نکته مهم آن است که تب برفکی به‌سرعت از دامی به دام دیگر سرایت می‌کند و در صورت کنترل‌نشدن، می‌تواند در مدت کوتاهی کل گله یا منطقه را آلوده سازد.
⚠️ علائم تب برفکی در گوسفندان
در گوسفندان، تب برفکی ممکن است در ابتدا علائم خفیف‌تری نسبت به گاوها نشان دهد، اما همچنان خطرناک است.
علائم معمول عبارتند از:
- تب ناگهانی و بی‌اشتهایی
- ایجاد تاول و زخم در دهان، زبان، پوزه و سم‌ها
- لنگش یا زمین‌گیر شدن دام به‌دلیل درد در سم
- کاهش شدید تولید شیر در دام‌های شیرده
- ترشح بزاق زیاد و بوی نامطبوع از دهان
در بره‌ها، بیماری می‌تواند حتی بدون ظهور تاول منجر به مرگ سریع شود، چون ویروس به عضلات قلب آسیب می‌زند.
🧫 راه‌های انتقال بیماری
ویروس تب برفکی از طریق‌های گوناگون منتقل می‌شود، از جمله:
- تماس مستقیم با دام آلوده
- استنشاق ترشحات دهانی یا بینی دام‌های مبتلا
- استفاده از تجهیزات یا وسایل مشترک در دامداری (آخور، سطل، کفش و لباس)
- انتقال توسط افراد، وسایل نقلیه یا حیوانات دیگر
- مصرف علوفه یا آب آلوده به ترشحات دام بیمار
ویروس در محیط بیرون می‌تواند چند روز تا چند هفته زنده بماند، به‌ویژه در شرایط سرد و مرطوب.
💉 درمان و اقدامات کنترل
درمان قطعی برای تب برفکی وجود ندارد، اما اقدامات کنترلی می‌تواند از گسترش بیماری جلوگیری کند و شدت علائم را کاهش دهد.
مهم‌ترین اقدامات شامل:
- قرنطینه و جداسازی فوری دام‌های مشکوک یا بیمار
- ضدعفونی کامل جایگاه و وسایل دامداری با مواد ضدویروس (مثل سود سوزآور یا فرمالین)
- تغذیه دام با خوراک نرم برای کاهش درد دهان
- واکسیناسیون منظم گله‌ها طبق برنامه سازمان دامپزشکی
- محدودکردن ورود و خروج دام و افراد از دامداری
🧬 اهمیت واکسیناسیون
واکسیناسیون یکی از مؤثرترین روش‌ها برای جلوگیری از تب برفکی است. در ایران معمولاً سالی دو نوبت واکسن تب برفکی برای دام‌ها تزریق می‌شود. واکسن باید از نوع معتبر و متناسب با سویه‌های ویروس فعال در منطقه انتخاب شود.
دامداران باید از سلامت واکسن، زنجیره سرد نگهداری و تاریخ انقضای آن اطمینان داشته باشند، زیرا واکسن غیراستاندارد می‌تواند اثربخشی لازم را نداشته باشد.
🐏 خسارت‌های اقتصادی بیماری
تب برفکی نه‌تنها باعث تلفات مستقیم در گله می‌شود، بلکه به دلایل زیر زیان مالی زیادی ایجاد می‌کند:
- کاهش تولید شیر و گوشت
- هزینه‌های درمان، ضدعفونی و قرنطینه
- افت وزن دام‌های آلوده
- ممنوعیت جابه‌جایی یا فروش دام در مناطق آلوده
- کاهش صادرات محصولات دامی
در نتیجه، کنترل و پیشگیری این بیماری یکی از اصلی‌ترین وظایف مدیریتی دامداران حرفه‌ای است.
🌿 جمع‌بندی
تب برفکی در گوسفندان، بیماری‌ای است که کوچک‌ترین غفلت در شناسایی و کنترل آن می‌تواند به فاجعه تبدیل شود. رعایت اصول بهداشتی، واکسیناسیون منظم، مراقبت دقیق از دام‌ها و همکاری با دامپزشکان می‌تواند این تهدید جدی را به حداقل برساند.
برندهایی مانند تاپ‌ژن که بر اصلاح نژاد و سلامت دام تمرکز دارند، با بهره‌گیری از دام‌های مقاوم‌تر و مدیریت علمی گله، نقش مهمی در کاهش خطرات این بیماری و ارتقای سلامت دامداری‌ها ایفا می‌کنند.